بازگشايي مدارس؛ چالشها و راهکارها
اين روزها بازار پرالتهاب گمانه‌زني‌ها و سناريوهاي گوناگون درباره بازگشايي مدارس در کانال‌ها، رسانه‌هاي مکتوب، خصوصا صدا‌و‌سيما داغ است. طبق اعلام وزارت آموزشوپرورش، از ۱۵ شهريور همه دانش‌آموزان بايد تحت آموزش قرار بگيرند، اما کيفيت عرضه خدمات آموزشي با توجه به دسته‌بندي مدرسه‌ها (منطقه‌هاي سفيد، زرد و قرمز) مي‌تواند به صورت حضوري، نيمه حضوري، تلويزيوني، بسته‌هاي آموزشي يا شبکه شاد باشد. همچنين تمامي مدارس اعم از دولتي يا غير دولتي بايد براي آموزش مجازي از پيام‌رسان اختصاصي آموزشوپرورش استفاده کنند و حق استفاده از نرم‌افزار ديگري را نخواهند داشت!!
اگرچه براي سال تحصيلي جديد مسئولان فني پيام‌رسان « شاد » وعده رفع نقايص و کم و کاستي‌هاي آن را داده‌اند اما واقعيت امر اين است که در سال تحصيلي 99-98 مشکلاتي چون سرعت پايين انتقال اطلاعات، مصرف بيش از حد اينترنت، هنگ کردن و نبود امکان ثبت فيلم و صدا باعث شد تا اين پيام‌رسان عملا کارايي خود را از دست داده و کاربران اجباري آن به سمت پيام‌رسان‌هاي خارجي کوچ کنند.
بدون ترديد همه‌گيري کرونا به گسترده‌ترين اختلال در سيستم آموزشي و تحصيلي کشور منجر شد اما در کنار همه خسارت‌ها و محدوديت‌ها، سبب بروز فرصت‌هايي نو در نظام ناکارآمد آموزشوپرورش شد. تعطيلي مدارس و آموزش آنلاين از يک سو فرصتي براي ايجاد تحول در شيوه‌هاي سنتي آموزش فراهم کرد و از سوي ديگر با تغيير رابطه خانواده با مدرسه و رابطه معلم با دانش آموز منجر به دمکراتيزه شدن فضاي درس و مدرسه گرديد.
در نيمه دوم سال تحصيلي 99-98که مدارس به دليل شيوع ويروس کرونا تعطيل شدند، به رغم تداوم آموزش‌ها و ارائه دروس از طريق تلويزيون و به صورت آنلاين، تعداد بسياري از دانش‌آموزان خصوصا در مناطق کمتر توسعه يافته از يادگيري محروم شدند. متاسفانه نبود امکانات سخت افزاري و نرم افزاري مناسب در کنار نيروي انساني کم‌تجربه منجر به اختلال جدي در حوزه آموزش و تحصيل و عميق‌تر شدن نابرابري‌هاي آموزشي شد.
براساس آمارهاي ارائه شده وزارت آموزشوپرورش، تعطيلي مدارس از اوايل ماه اسفند، آينده بيش از ۳ ميليون دانش‌آموز را تحت تأثير قرار داد. اين دانش‌آموزان که عمدتا در مناطق محروم واقع شده‌اند به دليل عدم دسترسي به گوشي هوشمند و اينترنت از آموزش مجازي محروم بودند و اکنون در آستانه ترک تحصيل قطعي قرار دارند. به گفته وزير آموزشوپرورش از 14 ميليون دانش‌آموز ايراني، 10 ميليون در سامانه شاد عضو شدند و بقيه به دلايلي همچون نداشتن گوشي هوشمند يا تبلت يا عدم دسترسي به اينترنت، امکان استفاده از اين سامانه را پيدا نکردند و در خطر ترک تحصيل قرار گرفتند.
برنامه‌ريزي آموزشوپرورش براي سال تحصيلي آينده تاکيد بر برگزاي کلاس‌ها به صورت حضوري است امري که به نظر مي‌رسد در حال حاضر با جهش دوباره کرونا در کشور و قرار گرفتن اکثر شهرها در وضعيت قرمز غير ممکن باشد. بدون ترديد با توجه به جمعيت دانش‌آموزي متراکم و نبود امکانات بهداشتي قابل قبول در اکثر مدارس، مديريت کرونا در مدارس امکان‌پذير نخواهد بود و با توجه به مفروضاتي که درباره افزايش خطر اپيدمي کرونا در پاييز وجود دارد هرگونه بازگشايي حضوري مدارس مي‌تواند مشکلات موجود را دو چندان نمايد.
در شرايط کنوني مشخص نبودن پروتکل‌هاي بهداشتي نحوه بازگشايي حضوري مدارس شرايط استرس‌زايي را براي دانش‌آموزان و خانواده‌هايشان ايجاد کرده است. بسياري از مخالفان بازگشايي مدارس، نگران شرايط حضور فيزيکي دانش‌آموزان در مدارس و عدم رعايت پروتکل‌هاي بهداشتي هستند.
اين روزها دغدغه اصلي وزير آموزشوپرورش بازگشايي حضوري مدارس از 15 شهريور است. اگرچه آموزش غير حضوري هيچ‌گاه جاي آموزش حضوري را نمي‌گيرد اما از آنجايي که زمان زيادي تا شروع سال تحصيلي کرونايي جديد نمانده است مهم‌ترين سوالي که پيش مي‌آيد اين است که: راهکارهاي قابل اجراي اين وزارتخانه براي تضمين سلامت دانش آموزان، والدين آنها و معلمان در صورت برگزاري حضوري کلاس‌ها چيست و با توجه به شدت شيوع کرونا، مسئوليت اصلي به خطر افتادن سلامت دانش‌آموزان، خانواده‌هايشان و معلمان متوجه کيست؟ و سوال بعد اينکه: از آنجايکه بخشي از مناطق کم‌برخوردار به اينترنت دسترسي ندارند، براي عقب نيفتادن آموزش و تحصيل در اين مناطق محروم چه برنامه‌اي دارند؟
در حالي که اکثر مناطق کشور همچنان با تبعات شيوع ويروس کرونا دست به گريبان است آيا بهتر نيست، مسئولان آموزشوپرورش بجاي تاکيد بر حضور بي‌مورد کادر آموزشي و اجرايي در مدارس يا بازگشايي حضوري مدارس در بعضي از مناطق بصورت زوج و فرد، دقيق و شفاف از برنامه‌هايشان براي سال تحصيلي آينده بگويند تا از يک طرف با همه‌گيري دوباره کرونا در پاييز در بحث آموزش دچار غافلگيري نشوند و از طرف ديگر سال تحصيلي جديد با آمادگي بيشتر و ابهامات و سردرگمي كمتري آغاز شود.
در شرايطي که بيماري کرونا در حال گسترش مي‌باشد به نظر مي‌رسد بهترين حالت ممکن براي شروع سال تحصيلي جديد، محور قرار دادن مدارس (مديران، معلمان، دانش‌آموزان، والدين) براي برنامه‌ريزي است. در مدرسه‌محوري براساس نيازهاي واقعي و ضروري دانش‌آموزان، بسته آموزشي قابل اجرا و متناسب با شرايط قرمز و زرد ارائه مي‌شود. در اين حالت برنامه‌ريزي‌هاي خردتر در منطقه و جزيي‌تر آن در مدرسه‌ها انجام و پيگيري مي‌شود و وزارت آموزشوپرورش فقط وظيفه نظارت بر عملکردها را برعهده خواهد داشت. در مدرسه‌محوري، «شوراي آموزشي مدرسه» اين اختيار را خواهد داشت تا براساس شرايط و امكانات موجود و نيازهاي واقعي دانش‌آموزان و توانايي آموزگاران اقدام به برنامه‌ريزي نموده و تغييرات لازم در حجم کتاب‌هاي درسي و اولويت حضوري يا غير حضوري بودن ارائه مطالب درسي را ايجاد نمايد.